Halk arasında mayasıl veya basur olarak bilinen hemoroid, makat çevresinde ve rektumda varis benzeri genişlemiş damar yumakları ile karakterizedir. Çoğunlukla neden kaynaklandığı anlaşılamayan hemoroid, yetişkinlerin yaklaşık olarak dörtte birinde görülür. Makat kanaması, dışkılamanın normalden farklı veya düzensiz olması ve dışkılama sırasında ağrı gibi belirtilerle seyreden rahatsızlık, cildin alt kısmında ve anüsün dış kısmında olduğunda eksternal hemoroid olarak tanımlanır. Kalın bağırsağın son kısmı ya da tıp dilindeki adıyla rektumda oluşan rahatsızlık ise internal hemoroid olarak adlandırılır. Bazı durumlarda anal fissür olarak bilinen makat bölgesindeki çatlakla ya da makat çevresindeki apselerle karıştırılan hemoroid, kişinin yaşam kalitesinin düşmesine yol açan bir hastalıktır. Basurun neden oluştuğu konusuna geçmeden önce hemoroidin ne olduğu iyi anlaşılmalıdır.
Hemoroid Nedir? Her insanda bulunan hemoroid dokusu, kişinin istemsiz olarak dışkılamasına, gaz ve sıvı çıkışına engel olan yastık benzeri bir dokudur. Çoğunlukla oturarak ya da sürekli ayakta hareketsiz durarak çalışanlar kişilerde görülen hemoroid, anüs çevresindeki toplardamarın gevşemesi ve bir doku parçasının dışarı doğru sarkmasıyla oluşan bir rahatsızlıktır. Anüs ya da makat bölgesinde damarların şişmesi veya büyümesiyle de oluşan hemoroid zaman zaman sıkışarak kanamaya yol açabilir. Hastalığın ilk safhalarında herhangi bir belirtiye yol açmayan hemoroid varlığında kişi, bu durumu fark etmez. Ancak hastalığın ilerlemesiyle birlikte kaşıntı, rahatsızlık hissi, ağrı ve kanama gibi belirtiler ortaya çıkar. Hemoroidin iç kısmında pıhtı oluşması durumunda ise ağrı çok şiddetli olabilir. Bazı durumlarda cerrahi müdahale gerektiren hemoroid varlığında öncelikli olarak kişinin yaşam tarzını değiştirmesi önerilir. İnternal hemoroid genellikle ağrısızken, dış hemoroidler son derece şiddetli ağrılara neden olabilir.
Basur (Hemeroid) için Hangi Doktora Gidilir?
Hemoroid, kişiye bağlı olarak farklı belirtiler gösteren bir rahatsızlıktır. Buna göre hemoroidin başlıca belirtileri; anüs çevresinde kaşıntı, burada ele gelen yumru ve şişkinlik, hemoroid bölgesinde ağrı ve dışkıdan kan gelmesidir. Hemoroidli bölgenin kaşınması ya da temizlenmesi çoğu zaman hasta şikayetlerinin artmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle basur oluştuktan sonra hiç müdahale etmeden bir doktora başvurulması gerekmektedir.
Hemoroid problemi olan hastalar ile genel cerrahi uzmanları ilgilenmektedir. Alınan randevu sonrasında, hasta muayene edilerek tedaviye yönlendirilmektedir. Hemoroid muayenelerinde iç ve dış basur çeşidi için farklı yollar kullanılmaktadır.
Hemoroid tedavisi genel cerrahi bölümünün sorumluluğunda yapılmaktadır. Basur tedavilerinin odak noktası, hastalığın sebep olduğu belirtilerin hafifletilmesine yöneliktir. Yani, hastanın yaşamını etkilemeyen hemoroidler için genellikle bir önlem alınmamaktadır. Düşük sevilerde ilerleyen iç hemoroidler için; ağrı kesici, fitil, krem ve mendil gibi ilaç formlarından yardım alınmaktadır. Boğulma ve tromboz gibi komplikasyonlar geliştiren hemoroidler içinse cerrahi müdahaleye başvurulmaktadır.
Hemoroid, bazı ufak önlemler ile korunması mümkün bir rahatsızlıktır. Kabız olmamaya özen göstermek, lif ağırlıklı beslenmek, bol su tüketmek ve uzun süre oturmamak; hemoroide karşı alınabilecek önlemler arasındadır.
Hemoroid Evreleri Nelerdir?
Rektumda oluşan internal hemoroid dört farklı evrede incelenir:
- 1. Evre: Dışkılama sırasında hemoroidin oluşturduğu meme şeklindeki doku parçası, makat içinde doğru hareket etse de sonradan eski hâline döner. Küçük kanamalara yol açan bu durumu kişi, tuvalet kağıdında lekelenme şeklindeki kanama ile fark eder. Bu evrede oluşan hemoroidler dışarıya doğru sarkma yapmadığından yalnızca rektoskopi ile görüntülenebilir.
- 2. Evre: Dışkılama sırasında hemoroidin oluşturduğu doku parçası, ıkınma ile birlikte dışarı çıkar ve dışkılama sona erdiğinde tekrar içeri girer.
- 3. Evre: Hemoroid memesi, anüs dışına sarkma yapar. Bu doku ancak parmakla itildiğinde anüs içine girebilir. Sıklıkla ödem oluşumuna ve ağrı hissedilmesine neden olur.
- 4. Evre: Hemoroidin makattan dışarı doğru sarktığı bu evrede meme oluşumları çoğunlukla büyüktür. Bu doku parçaları içeri doğru itilemez. Dışkılama sonrasında yeterince temizlenemediği için çamaşırda dışkı lekeleri görülebilir. Kişi otururken makat bölgesinde ağrı hissedebilir.
Hemoroid Belirtileri Nelerdir?
Hemoroid hastalığı erken dönemde belirtiye neden olmasa da ilerleyen aşamalarda şu belirtilere yol açabilir:
- Rektal kanama,
- Makat bölgesinde akıntı, şişkinlik ya da ıslaklık hissi,
- Kaşıntı,
- Dışkılama düzeninde değişim,
- Dışkılama sırasında ağrı veya yanma.
Hastalığın erken döneminde ağrı olması çoğunlukla hemoroid rahatsızlığından kaynaklanmaz. Bu durum çoğunlukla tromboze hemoroid, perianal apse ve anal fissür gibi farklı hastalıkların belirtisidir. Ayrıca makatta oluşan kanama, anal fissür, perianal fistül, perianal apse, tromboz ve rektum kanseri gibi nedenlerle de oluşabilir. Makattan gelen taze ve parlak kırmızı renkte olan kanamanın neden kaynaklandığı ancak hekim kontrolüyle anlaşılabilir. Bu yüzden kanama şikayeti olan kişilerin hekime başvurması son derece önemlidir.
Hemoroid Neden Olur?
Sağlıklı her bireyin makat bölgesinde damar bakımından zengin yastık benzeri yapı bulunur. Bu yapı, kişinin dışkısını tutmasına yardımcı olur. Ancak hemoroid varlığında bu doku parçaları, şişebilir, dışa doğru sarkabilir, kanayabilir, ağrı ve acıya yol açabilir. Çoğunlukla orta yaş grubunda görülen bu rahatsızlık nadiren 20 yaşından küçüklerde de görülebilir. Hemoroid oluşumunun temel nedeni, kabızlık ve buna bağlı olarak tuvalette uzun süre zaman geçirmektir. Uzun süre ile ıkınmaya neden olan bu duruma ek olarak ishal, sedanter yaşam tarzı, ileri yaş, aşırı alkol tüketimi, binicilik ve bisiklet sürmek gibi spor faaliyetleri, şoförlük ve pilotluk gibi uzun süre oturarak yapılan mesleklere sahip olmak, gebelik ve doğum, pelvik bölgede oluşan kanser türleri ve kolon kanseri de hemoroid oluşumuna neden olabilir.
Gebelikte Hemoroid
Hamilelik döneminde anne adayının vücudundaki kan hacmi %25 ila %40 oranında artar. Rahmin giderek büyümesine bağlı olarak toplardamarlar üzerinde baskı oluşur. Bu da varis ve hemoroid gibi problemlerin oluşmasına sebep olabilir. Hamilelik döneminde artışa geçen progesteron hormonu, damar duvarlarının bir miktar gevşemesine yol açar. Tüm bunlara ek olarak rahmin büyümesi ve hormonal düzenin farklılaşmasıyla bağırsak hareketleri yavaşlayarak kabızlığa yol açabilir. Bu etkenlerin tümüne bağlı olarak anne adaylarında hemoroid oluşabilir. Bu yüzden gebelerin, bol sıvı alması ve posalı gıdalar yönünden zengin beslenmesi önerilir. Kabızlık döneminde uzun süre ile tuvalette oturulmamalı ve ıkınılmamalıdır. Tekrarlayan kabızlık varlığında hekime başvurulmalıdır.
Hemoroid Tanısı Nasıl Koyulur?
Hemoroid belirtilerinin neden olduğu şikayetlerle kişinin hekime başvurmasının ardından hekim, öncelikle kişinin öyküsünü dinler ve anal muayene yapar. Kanama şikayeti olan hastalara, diğer hastalıkların ekarte edilmesi için rektoskopi yapılır. 40 yaşından büyük hastalarda hemoroid tanısının netleştirilmesinin ardından hekim, hastaya kolonoskopi yapılmasını önererek kalın bağırsak tümörü varlığının araştırılmasını talep edebilir. Tüm verilerin ışığında kişiye hemoroid tanısı koyulur.
Hemoroid Doğal Yöntemlerle Tedavi Edilebilir Mi?
Hemoroid, erken dönemde ilaç kullanmadan doğal yöntemler ile tedavi edilebilir. İnsanlık tarihi boyunca uzun yıllardır kullanılan propolis, yara iyileştirme özelliği ile hemoroid tedavisi için de kullanılabilir. Yapılan araştırmalar, propolis kullanımının sindirim sistemi problemlerinin tedavisinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Propolis, antienflamatuar etkisinin yanı sıra kılcal damarları güçlendiren, antioksidan ve antibakteriyel özelliğiyle erken dönem hemoroid tedavisinde kullanılabilir. Saf vazelin ve lanolin içerikli propolis kremleri, hemoroid oluşumuna bağlı olarak görülen kanama, yanma ve kaşıntı gibi belirtilerin giderilmesinde etkili olabilir. Lifli gıdalar bakımından zengin beslenilmesi, bol sıvı tüketimi, dışkılama sırasında fazla ıkınılmaması, tuvalette uzun süre ile oturulmaması gibi günlük hayatta kolayca uygulanabilen yöntemler sayesinde de başlangıç dönemindeki hemoroid iyileşebilir. Ancak ileri dönem hemoroid varlığında mutlaka hekime başvurulmalıdır.
Hemoroid Nasıl Tedavi Edilir?
Kişinin hayat kalitesinin düşmesine neden olan hemoroid ilaçla, girişimsel tedavi yöntemleriyle ve/veya cerrahi operasyonla tedavi edilebilir. Birinci ve ikinci evrede olan hemoroid vakaları için tercih edilen ilaçlı tedavi yöntemlerinde kortizon içerikli pomatlar, ağrıyı azaltmaya yönelik analjezik kremler, kan dolaşımını düzenlemeye yardımcı diğer ilaçlar kullanılır. İlaçlara ek olarak hekim, ılık suya oturma banyosu da önerebilir. Girişimsel tedavi yöntemlerinden biri olan skleroterapi, halk arasında iğne tedavisi olarak da bilinir. Skleroterapi yönteminde ilaç, direkt olarak hemoroid dokusunun içinde bulunan damarlara enjekte edilir. Bant ligasyonu ya da bantla boğma yönteminde tedavi birkaç seansta yapılır. Hemoroid oluşumunun boyun kısmı bantla boğularak hemoroidin düşmesi sağlanır. Lazerle yakma tekniği de bir diğer girişimsel tedavi yöntemidir. Birkaç seansta yapılan lazerle tedavi yönteminde damar yumağının kapanması hedeflenir. Cerrahi yöntemle tedavi sırasında hekim, longo metoduyla hemoroid dokusunu makatın iç kısmına çeker ve kan akımını keser. Böylece hemoroidlerin sönmesi sağlanır.
